حقوق بشر

حقوق بشر چیست؟

اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ به تصویب رسید. این اعلامیه برای به رسمیت شناختن جنایاتی که در صورت رعایت نکردن کرامت انسانی ممکن است رخ دهد، ایجاد شد. حقوق مختلف بعد از آن در موافقت نامه ­های الزام ­آور (کنوانسیون­ ها) که بسیاری از دولت­ها به آن ملحق شده ­اند، گنجانده شده است.

حقوق بشر بر اساس برابری به عنوان یک ارزش بنیادین می­باشد.

ماده ۱ اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل متحد (۱۹۴۸)

همه مردم آزاد و با کرامت انسانی و حقوق انسانی یکسان به دنیا می­ آیند. آنها دارای عقل و وجدان هستند و باید نسبت به یکدیگر با روحیه برادری رفتار کنند.

حقوق بشر یک توافق رسمی و بین المللی در مورد تعهدات یک دولت در قبال شهروندان خود است. تک­ تک کشورها مسئول هستند تا از هم­خوانی قوانین داخلی خود با کنوانسیون­ هایی که امضا کرده ­اند، اطمینان حاصل کنند. این اعلامیه دولت­ ها را موظف می­کند که از حقوق بشر حفاظت کنند، اگر چه بزرگترین دشمن و مانع تحقق حقوق بشر، خود دولت ­ها هستند.

نمونه­ هایی از حقوق بشر عبارتند از:

• حق حیات

• حق زندانی نشدن بدون محاکمه

• آزادی بیان

• آزادی عقیده و باور

• حق تحصیل و کار

حقوق بشر در عمل به چه معناست؟ حقوق بشر سیستم پیچیده ­ای از قوانین و سازوکارهای بین المللی را تشکیل می­دهد که افراد و گروه­ ها را قادر میسازد تا دولت ­ها را در قبال نقض حقوق مختلف مسئول بدانند.

در اروپا، با کنوانسیون اروپایی حقوق بشر (ECHR) و دادگاه حقوق بشر اروپا (ECtHR)، حقوق بشر بهتر از هر جای دیگری در جهان محافظت می­شود.

دولت­ ها باید در مورد چگونگی پیگیری تعهدات خود گزارش دهند و در این فرآیندها فعالان جامعه مدنی نیز در اظهار نظر و انتقاد آزاد هستند.

چرا حقوق بشر برای ما مهم است؟

حقوق بشر در نگرش هیومنیستی – انسان باورانه – به زندگی، نقش اساسی دارد. تمام تجربیات نشان می­دهد که ما خودمان باید مسئولیت تامین و توسعه ­ی حقوقی را که به سختی و با مبارزه بسیار بدست آمده ­اند، چه در داخل و چه در سطح بین المللی بپذیریم.

در هیومنیسم، دیدگاه ما نسبت به انسانیت همان دیدگاهی­ ست که در اعلامیه جهانی حقوق بشر بیان شده است.

اعلامیه جهانی حقوق بشر یک پیشرفت جهانی برای ارزش­ های جهانی به عنوان اصل غالب برای تعامل انسانی و بین المللی بوده و امروزه مبنای فعالیت حقوقی ما است.

حقوق بشر بین المللی، بهترین حمایت در برابر افراط گرایی و ایدئولوژی­ های توتالیتر است، چه مذهبی و چه سیاسی.

امروزه می­بینیم که حقوق بشر در بخش­های وسیعی در جهان از جمله ایران و کشورهای منطقه خاورمیانه نقض میشود. اکنون بسیاری از این حقوق توسط دولت­ های اقتدارگرا نادیده گرفته می­شود:

• آزادی بیان

• آزادی عقیده و باور

• آزادی تجمع

• حق زندانی نشدن بدون محاکمه

• حقوق باروری زنان

• حقوق همجنس گرایان

در ایران، با استفاده از واژه ­هایی مانند حقوق بشر اسلامی، اصل حقوق بشر را به بازی گرفته و از معنا تهی می­کنند. حقوق بشر اسلامی کاملاً‌ با حقوق بشر بیان شده در اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل در تضاد است. زیرا در اسلام هیچ حقوق و کرامت یکسانی برای انسان­ها در ­نظر گرفته نشده، بلکه به صورت پیاپی انسان­ها را به گروه­ های مختلف از قبیل مومنان و کافران، زنان و مردان، مسلمانان و غیر مسلمانان و .... تقسیم بندی کرده و بیشترین حق را در اختیار مردان مسلمان و مومن قرار می­دهد که این، با اعلامیه جهانی حقوق بشر کاملاً متضاد است.

از منظری دیگر، در کشورهای اسلامی با استناد به هویت اسلامی و ویژگی­های فرهنگی از به رسمیت شناختن حقوق بشر خودداری می­کنند. اما پیکار بسیاری از مردم در کشورهای اسلامی برای حقوق برابر، بیانگر آن است که تفاوت­های ملی و قومی مردم این کشورها و به اصطلاح ویژگی فرهنگی آنان، مفاهیمی نسبی هستند و در واقع حکومتها در این کشورها برای تثبیت اقتدار خود، از مفاهیم فرهنگ و دین، استفاده ابزاری میکنند.

لازم به ذکر است، اعلامیه حقوق بشر اسلامی، در شهر قاهره توسط سازمان کنفرانس اسلامی در سال ۱۹۹۰ تصویب شده است، این اعلامیه در سال ۱۹۹۲ به کمیته­ ی حقوق بشر سازمان ملل ارائه شد و به شدت توسط کمیته ­ی بین المللی قضات محکوم گردید.

اعلامیه جهانی حقوق بشر محصول درس‌ آموزی از فاجعه ­هایی بود که بر خرابه‌ های خونین اردوگاه‌ های مرگ نظیر آشویتس، ... و نیز بر ویرانه‌ های هیروشیما و ناگاساکی قرار داده شده بود، تا هشداری باشد برای جلوگیری از تکرار فاجعه‌ هایی که رخ داده بود. جوامع پس از شکل گیری حقوق بشر نیز با ناباوری شاهد رویدادهای هولناک دیگری بودند:

• جنگ ویتنام

• حکومت خمرهای سرخ در کامبوج

• آپارتاید در آفریقای جنوبی

• نسل کشی در روآندا

• اعدام دسته­ جمعی زندانیان سیاسی در ایران

• پاکسازی قومی در یوگسلاوی

• خلافت اسلامی داعش در عراق و سوریه

• حضور طالبان در افغانستان و قدرت گیری دوباره و بازگشت آنها

این رویدادها نشان میدهد که فاجعه ها به سادگی تکرار پذیرند و از آنها درس‌ آموزیِ لازم، حاصل نشده است و دفاع از حقوق بشر باید همچنان ادامه داشته باشد.

اگرچه حقوق بشر اساساً مربوط به تعهد هایی ست که دولت ­ها در قبال شهروندان خود دارند، اما این وظیفه همه مردم است که ارزش­هایی را که اعلامیه حقوق بشر بر آن بنا شده است، ترویج دهند. زیرا همانطور که پیشتر ذکر شد، بزرگترین دشمن و مانع تحقق حقوق بشر، خود دولت­ ها هستند.